Analisis Novel Sunda "Dalem Boncél"

• Ringkesan Novel

Di tutugan Gunung Giriawas aya hiji lembur. Lembur leutik sarta nenggang, henteu gegek ngan opat-lima imah. Boh imah boh pakaranganana bararesih sarta raresik. Ēta lembur katelahna Kandangwesi. Imah anu sajolan ti jalan, potongan garduh ngupuk, lain panggung maké kolong saperti nu lian. Anu bogana lain pituin urang dinya, tapi nu bubuara enggeus lila.

Unggal Juma’ah Kaliwon, najan aya gawé baku anu perlu ogé bujang nu namina Bangsa mah, teu kudu nyabak pagawéan séjén, da kapeto kana ngamandian manuk, sabab ngan Ki Bangsa anu tabah kana ngurus lilinggeran titiran mah.

Aya deui pangabogoh éta jalma téh, kana kuda. Manéhna bogaeun kuda jalu bulu daragem. Gedoganana henteu jauh ti imahna, beulah katuhu nyanghareup ngidul. Kacida dipikanyaahna kawantu kuda satria Pinayungan, béjana mah. Demi nu ngurus éta kuda aya nu ngabaku, nya éta bujangna budak ngora anu siga kolot, pangawakanana cengkrang, namina Boncél.

Dina hiji poé pasosoré, sanggeus Si Boncél neundeun sundung, karék pisan datang tas ngarit, ujug-ujug haok baé dicarékan ku dununganana, sarta teu antaparah… kerewek ceulina

digoéngkeun tuluy dikusrukkeun ka jero gedogan,

 “Ténjo ku sia naha éta rarapén ngabayak diantep baé? Naha éta nu nguyumbang teu diberesihan? Ngedul sia, henteu tulatén kana ingon-ingon! Kumaha lamun éta kuda gering, rék dikumahakeun ku sia? Tara apik, tara ngagugu kana papatah dunungan!”

“Teu acan baé, Juragan. Kapan abdi téh nembé dongkap pisan mentas ngarit.”

”Wah, ngalawan sia ka dunungan téh, kalah ka hakan baé ari gawé goréng. Sia moal dibéré nyatu ku aing.”

Poé éta Boncél henteu meunang timbel, atuh ngongkrong teu barang dahar nepi ka isuk deui. Diparak jeung disiksa kitu téh ku dununganana teu sirikna unggal poé. Tapi lain ku lantaran goréng pagawéan, ieu mah ku sabab bengisna nu jadi dunungan baé, pédah tadina aya pasendatan jeung bapana, alatan hutang.

Beurang naker Si Boncél karék indit manggul sundung, rék ngarit ka reuma. Ku lantaran beuteung kosong tacan kararaban kadaharan, manéhna ngarasa nahnay nanjak ka pasir téh. Barang datang ka mumunggang, gék diuk handapeun tangkal waru, reureuh heula. Pikirna ngerik taya hinggana, ras inget kana kamalaratan kolotna, katambah ari boga dunungan ku teu aya pisan tinimbangan. Tuluy Si Boncél ngagéléhé kana canir, sirahna diganjel ku leungeunna, ngararasakeun beuteung rocop. Mimitina mah panonna mencrong baé ka langit, nénjo méga nu tingarudat bodas. Tapi teu karaseun deui, reup baé manéhna saré. Teuing sabaraha jam lilana, inget-inget sotéh pédah reuwas katinggangan cihujan patingkareclak kana tarangna. Kusabab kitu si Boncél ngorejat hudang. Manéhna ngiuhan deui handapeun waru téa. Tapi ku sabab hujan sakitu ngagebrétna, pakéanana rancucut, manéhna mucicid tiriseun. Rét nénjo panonpoé geus rék surup, harita geus reup-reupan. Ras inget kana jukut keur parab kuda, tacan meunang sakeupeul-keupeul acan, ari awak ngadégdég kabulusan. Bararaal bawaning ku tiris, boraah bisa ngulangkeun arit. Lamun balik pasti dicarékan ku du ungan teras si Boncel teu mikir deui arék minggat saparan-paran.

Geus harieum beungeut téh nekér kénéh baé manéhna nanjak dina jalan satapak. Si Bonél geus teu sieun kunanaon kusabab hayang buru-buru jauh da inggis bisi aya anu nyusul. Dina perjalanan ieu Boncél inget ka indung bapana, piceurikeun mani asa ngagarenduk karasana, bawaning ku nalangsa. Ras kana takdir, mana balangsak kabina-bina teuing.

Saprak dikebon si Boncél papanggih jeung sagerombolan jalmi anu mawa anjing-anjing. Salah sahiji jalmi anu ngaranna Ēmang karunyaeun ningali kaayaan si Boncél teras manéhna dicandak wae ka Pamijahan.

Si Boncél ngarerebna di paburu Pamijahan téh henteu lila, maksa permisi rék wangsul ka Kandangwesi, lantaran geus lami teuing ninggalkeun indung bapana, geus sono pisan. Inditna ti Pamijahan téh ngulon, nyorang leuweung geledegan, mapay jalan satapak. Tapi ku lantaran teu nyaho jalan, tungtungna sasab teu nyaho kalér kidul.

Meunang sababaraha poé Si Boncél turun gunung unggah gunung, baranghakan sapanggihna, babakuna bongborosan. Ari saré seseringna nyelapkeun manéh dina tatangkalan, sabab di handap mah sieuneun ku sato galak. Dina hiji poé manéhna anjog ka hiji puncak gunung anu awas ka mana-mana. Di kajauhan katénjo tingarenclo kawas lembur, béh kalérna marakbak jiga gedong-gedong. Kaatoh si Boncél taya bandingna, disisi jalan geude manéhna manggihan warung teras rék meuli kupat ngan teu boga duit, jadi si Bonél mulungan cangkang kupat teras dilémétan éta cangkang.

Tukang warung barang nénjo aya nu ngalémétan cangkang kupat jeung pakéanana rubat-rabét, jarijipaneun; tuluy diusir bari dicarékan,

“Nyingkir ka ditu, ulah deukeut-deukeut ka dieu, rujit!

Si Boncél indit, ngajrigjrig leumpang, muntang kana padati anu rék ka Garut. Kacaritakeun si Boncél keur di Garut pependak sareung Juragan Kapala, kusabab Juragan Kapala ngarasa karunya ditambih aya kakurangan gundal saurang deui teras waé si Boncél di ajak ka Cianjur.

Gawéna si Boncel di bumi Juragan Kapala nyaéta sapertos gawéna di Kandangwesi nyaéta ngarit jeung ngabebeg kuda, sakapeung mah osok digawé di dapur. Kusabab si Boncél gawéna talatén nya puguh atuh dipikaasih ku dununganana, sumawonna ku Juragan Istri mah.

Lamun budakna Juragan Kapala nuju diajar ogé si Boncél mah osok ngupingkeun teras kalilaan mah si Boncél téh tiasa maca jeung nulis tapi henteu sakola ogé.

Hiji waktu Juragan Kapala sumping ka istal mariksa kuda, dina sorog Si Radéa aya mérek aksara Sunda unina: gedogan Si Radéa. Jol deui sumping ka istal Si Pélor, aya deui mérek: gedogan Si Pélor. Dina manah Juragan Kapala, tangtu putrana nu ngadamel mérek téh, kaciri aksarana aksara budak. Tuluy putrana disaur.

“Ujang, beunang Ujang ieu mérek téh? Alus geuning.”

“Sanés, Ama. Kénging pun Boncél manawi.”

“Na, bisaeun nulis kitu Si Boncél téh?”

“Tiaseun, da sok milu diajar ari wengi sareng abdi.”

Ti dinya si Boncél di sauran ku Juragan kapala teras Boncél di tes nulis, kusabab tulisanna alus isukna Boncél di ajak ku juragan Kapala ka Kantor. Dina keur répot, Juragan Kapala sok miwarang ngaguratan serat ka Si Boncél. Mimitina mah ngaguratanana téh sok

emplog-emplogan, tapi lila-lila mah sanggeus sering diwurukan kumaha metakeun kalam, jadi alus. Malah terusna mah lain ngaguratan wungkul, jeung nyalin surat deuih. Waktu Juragan Kapala diangkat kana Patih di dinya, Si Boncél dipundut ku anjeunna, supaya jadi juru tulis. Lila ti lila tina kauninga kapercékaanana jeung kapinteranana, Asésor Boncél diangkat jeneng Jaksa di Bogor. Teu mangkuk dua taun jadina Jaksa, Jaksa Boncél nampi

nugraha Pangagung, diangkat kana Bupati Caringin.

Ēma jeung Bapana Boncél boga pirasat yén anakna anu leungit anu geus ditéangan kamana-mana teu kapanggih anu disangka oge geus maot dibawa ku maung jadi Bupati di Caringin.

Hiji poé Ēma jeung Bapa Boncél indit ka Kabupatén padah hayang panggih jeung Boncél. Ēma jeung Bapa Boncél leumpang mapay jalan satapak, mapay kebon, nanjak gunung turun gunung demi papanggih jeung budak anu geus lila teu papanggih. Kalilaan Ēma jeung Bapana Boncél geus nepi di Kabupatén teras waé naroskeun ka Gulang-gulang anu ngajaga. Awalna mah teu pecaya’eun yén Boncél téh budakna tapi kusabab Ēma jeung Bapa ngajeulaskeun cirri-cirina jadi Gulang-gulang anu ngajaga laporan ka Boncél.

Papanggihna Boncél jeung kadua kolotna Boncél malah ngahinakeun kolotna teras ngalakukeun kakasaran ka indungna, kusabab kitu Ēma jeung Bapa Boncél balik bari jeung rambay cipanon.

Ayeuna Dalem Boncél sering ngalamun nyalira, teras ngagaduhan panyawat nyaéta ararateul di sakabeh awakna. Tadina mah dianggap ateul biasa baé, tapi lila-lila kanyataan taya obat anu matih. Dukun lepus paraji sakti kabéh dikumpulkeun, tapi jampé jeung ubarna taya nu mental. Malah kasakitna beuki parna.

Lantaran éta kasakit , Dalem Boncél pohara sangsarana. Calik teu raos, ngadeg ogé teu raos. Pananganana gégétrét terus. Sakapeung nepi ka lali maké pakéan. Boh beurang boh peuting méh teu tiasa kulem. Socana baléér beureum jeung ngucur caian baé. Salirana anu langsip téh beuki langsip baé. Anjeunna teu weléh rumahuh.

“Moal salah ieu kasakit téh lantaran doraka!”

Kusabab kitu Boncél jeung rombonganna nyusul ka Kandangwesi nyusul Ēma jeung Bapana, tapi kaayaan tos bénten Ēma jeung Bapana Boncél atos lami mararaot saentos mulang milarian anakna anu leungit. Ngadangu béja kitu, Dalem Boncél ngajerit … les kapiuhan. Sanggeus émut deui, anjeunna lumpat bari gégétrét ngajugjug pajaratan Ma jeung Pa Boncél, gabrug ngarangkul tutunggul ibu ramana, tuluy nyuuh kana tutunggul ibuna Ngagukguk nangis kanyenyerian, bari nyambat-nyambat ibu ramana nyuhunkeun dihapunten. Salira Dalem Boncél ahirna pinuh ku késrék dugi ka pupusna.

•   Unsur – Unsur Novel

·                     Unsur Instrinsik Novel :

1.      Téma : Doraka Ka Kolot

2.      Galur/Alur : Alur Maju (Mérélé)

3.      Amanah :

- Ulah sok nyalahkeun batur, can tangtu batur anu salah

- Jadi jalma ulah sieunan ku Jalma anu gaduh pangkat leuwih luhur

- Kudu bener dina ngajalankeun paréntah

- Lamun badé ngalakukeun hiji pagawéan kudu dipikir heula

- Kudu getol dina ngajalankeun pagawéan

- Jadi jalma ulah gampang pondok harepan

- Sasami makhluk gusti Allah kudu saling mantuan

- Jadi jalma ulah sok kasaran

- Sakumaha pangkat urang geudé tetep waé urang keudah ngabantuan anu dihandap

- Ngabogaan pangkat luhur, urang ulah sok jadi jalma anu sombong

- Ulah mopohokeun kanu jadi Indung jeung Bapa

- Ulah sakali-kali kasar kanu jadi Indung jeung Bapa

- Ulah nganyeuri hatékeun Indung jeung Bapa

- Ulah sok ngagogoréng batur

4.      Palaku (Tokoh)

a.       Palaku Utama :

-          Boncél(Océn) : Daékan, Jujur, Sieunan, Kuatan, Bageur, Geutol, Kejam,

  Kasar ka kolot, Sombong

b.      Palaku Tambahan :

-          Juragan : Bengis, Galak

-          Indungna Boncél : Karunyaan, Bageur, Getol

-          Bapana Boncél : Karunyaan, Bageur, Getol

-          Ēmang : Bageur

-          Ki Bangsa : Talatén

-          Paburu nu pangkolotna : Tukang ngabéjaan nu bener

-          Tukang Warung : Galak

-          Juragan Kapala : Bageur

-          Juragan Istri : Baguer

-          Putra Juragan : Getol diajar, Tara ngabohong

-          Ki Sémah : Teu percayaan

-          Gulang-gulang nu ngajaga : Teu percayaan, Tukang ngahinaan

-          Aliani

5.      Latar : Kandangwesi, Kandang Kuda, Kebon, Cipatujah, Gunung, Pamijahan, Garut, Cianjur, Kantor,

      Imah Pa Boncél, Kabupatén

6.      Puseur Sawangan : Catur jalma ka-3, Kusabab pangarang aya diluareun carita para

  palaku disebut ngaranna atawa ngagunakeun kecap sulur

  “manéhna”.

7.      Gaya Basa : Basa Sapopoé

·                      Unsur Ekstrinsik Novel :

1.      Pengarang : Ki Umbara

2.      Penerbit : PUSTAKA JAYA

3.      Nilai Moral : Sapertos anu dilakukeun ku Ēmang sareng Juragan Kapala anu

    ngabantosan Boncél (Moral Sosial)

• Papasingan Novel

·                           Dumasar kanu eusina : Novel Dewasa

·                           Dumasar kanu téma jeung masalah anu dicaritakeun : Novel Sosial

Penulis :

Unknown

Kami berupaya memberikan konten yang menarik dan original. Semoga bermanfaat.
Jangan Lupa Komentar yaa :)

Tweet